Բելառուսը Ռուսաստան-Արևմուտք հարաբերությունների բարոմետր

Փոքր ու միջին հեռահարության հրթիռների պայմանագրի խզումը, Ռուսաստանի ու ՆԱՏՕ-ի ռազմական հզորության մեծացումը ուժեղացրեց ճնշումը Եվրոպային սահմանամերձ երկրների վրա, հատկապես՝ Բելառուսի: Բելառուսը իր ռազմավարական դիրքից օգուտներ քաղեց՝ հանդես գալով միջնորդ կողմերի միջև, բայց ոչ մեծ տարածքն ու աշխարհագրական դիրքը ավելի մեծ ռիսկեր, քան պլյուսներ են Մինսկի համար:

Մինսկը չի կարող հանել Ռուսաստանի ու Արևմուտքի միջև լարվածությունը, փոխարենը պատկերացում է տալիս իրական մասշտաբների ու ինտենսիվության մասին այնպիսի հարցերում, ինչպես Ուկրաինայի կոնֆլիկտը և սպառազինությունների վերահսկողության ապագան: Հազիվ թե հնարավոր է ավելի դաժան նախազգուշացում: «Մարդկությունը յոթմղոնանոց քայլերով մոտենում է գծին, որից այն կողմն անդունդն է»՝ հեկտեմբերի սկզբին հայտարարեց Ալեքսանդր Լուկաշենկոն միջազգային փորձագետներին ու պաշտոնյաներին ուղղված եելույթում՝ «Մինսկյան երկխոսություն» համաժողովում: «Անվստահության աստիճանը և Ռուսաստանի ու Արևմուտքի առճակատումը հասել է սահմանագծին: Ընդամենը մի քանի րոպեում Ռուսաստանն ու ՆԱՏՕ-ն կարող են անցնել չկանխամտաածված լոկալ կոնֆլիկտից մինչև միջուկային պատերազմ ճանապարհը»: Բելառուսի համար Ռուսաստան-Արևմուտք դիմակայությունը հատկապես տագնապալից է՝ հաշվի առնելով նրա վիճակը երկու տերությունների միջև, երբ հրթիռների չտարածման համաձայնագրի չեղարկումից հետո միջուկային զենքի չտարածման երաշխիքների մի մասը ևս փլուզվեց: Ավելին՝ ՆԱՏՕ-ն ու Ռուսաստանը մեծացնում են ռազմական հզորությունը Բելառուսի մերձակայքում՝ Լիտվայում ու Լեհաստանում: Մինսկը ունիկալ հնարավորություն ունի ցույց տալու՝ ուր է փչում Ռուսաստան-Արևմուտք դիմակայության քամին:
Որքան ուժեղ է Ռուսաստանի ու Արևմուտքի դիմակայությունը, այնքան Բելառուսը խոր է խրվում: Այդ ոչ մեծ, բայց ռազմավարական կարևոր երկիրը բարոմետրի դեր է խաղում ապագայի հեռանկարները գնահատելիս:

Լուկաշենկոյի հայտարարությունները կարող են չափազանցություն գնահատվել, բայց արտահայտում են բելառուսների տագնապը: Անհանգստության զգացողությունը ընդհանրապես բնորոշ էր համաժողովին, որտեղ Ռուսաստանի, ԱՄՆ-ի, ԵՄ-ի, նախկին ԽՍՀՄ երկրների ու Չինաստանի ներկայացուցիչները հավաքվել էին՝ փորձելու գտնել տարածաշրջանային անվտանգության խնդրի լուծումներ: Համաժողովը ցույց տվեց, որ մասնակիցները հակադիր դիրքերում են, հատկապես ՌԴ-ԱՄՆ հարաբերությունների վերաբերյալ: Ռուսաստանի ու Արևմուտքի, հատկապես Մոսկվայի ու Վաշինգտոնի դիմակայությունը հետևանք է շահերի խորացած կոնֆլիկտի, երբ Մոսկվան ձգտում է նախկին ԽՍՀՄ-ի պետություններին ավելի ներքաշել իր ազդեցության գոտի, իսկ ԱՄՆ-ը և ՆԱՏՕ-ն փորձում են նրանց հեռու պահել Մոսկվայի ուղեծրից: Եվրոպական ծայրամասային երկրների համար, ինչպես Ուկրաինան, որ աշխարհագրորեն խոցելի են ու գտնվում են առաջնագծում, դիմակայությունն ու շահերի կոնֆլիկտը կարող է աղետալի հետևանքներ ունենալ: Բելառուսը փորձում է այդ հետևանքներից խուսափել: Երկար ժամանակ Մինսկը Մոսկվայի մերձավոր դաշնակիցն էր, բայց Կիևում Եվրամայդանից ու հաջորդած կոնֆլիկտից հետո Բելառուսի կառավարությունը փոխեց մարտավարությունը՝ Ռուսաստանի ու Արևմուտքի միջև միջնորդի դեր ստանձնելով: Այդ անցումն ուներ և քաղաքական, և աշխարհաքաղաքական դրդապատճառներ: Քաղաքական, որովհետև Լուկաշենկոն ուզում է խուսափել Յանուկովիչի ճակատագրից, աշխարհաքաղաքական, որովհետև Բելառուստ դեմ է ուկրաինական կոնֆլիկտի մեջ ներքաշվելուն կամ նման միջնորդավորված պատերազմին: Մինսկը դարձավ բանակցությունների վայր ուկրաինական կոնֆլիկտի շուրջ: Բելառուսը որոշ չափով փոխեց վերաբերմունքը ընդդիմությանը և կապեր հաստատեց Արևմուտքի հետ, ի պատասխան ԵՄ-ն թուլացրեց պատժամիջոցները: Բելառուսը ձգտում է Ռուսաստանից չհեռանալ, որ չվանի Մոսկվային: Փաստացի՝ ռազմավարական մերձեցումը ՌԴ-ի հետ վերջին տարիներին միայն խորացել է: Չնայած Մոսկվայի հետ տարաձայնություններին՝ Բելառուսը ԵԱՏՄ ու ՀԱՊԿ հավատարիմ անդամ է, որտեղ գլխավոր դերում Մոսկվան է: Բելառուսն ամեն կերպ խուսափում է իր տարածքում ռուսական ավիաբազա ունենալուց, որ պահպանի ավելի մեծ ինքնավարություն, սակայն ավելի սերտ է ինտեգրվում Ռուսաստանի հետ անվտանգության հարցերում, համատեղ ՀՕՊ-ի ու ինքնաթիռների գնման միջոցով: Բելառուսը իր խոր անհանգստությունն է արտահայտել ԱՄՆ-ի ռազմական էքսպանսիայից Լեհաստանում ու լրացուցիչ բրիգադի Լիտվայում տեղակայումից: Մինսկը խոստացել է արձագանքել՝ նշելով, որ իր տարածքում ռուսական ռազմաբազաների տեղակայման վերաբերյալ տեսակետը կարող է փոխել: Փաստացի՝ Բելառուսը փորձում է պահպանել Ռուսաստանի ու Արևմուտքի միջև հավասարակշռությունը, որպեսզի նվազեցնի ռիսկերը և պարզի իր հնարավորությունները, միաժամանակ՝ կապեր հաստատի այլ ազդեցիկ տերությունների՝ հատկապես Չինաստանի հետ: Մինսկի համար Պեկինը հատկապես կարևոր է, որովհետև ուզում է ընդգրկվել Արևելյան Եվրոպայում «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» նախագծում: Հաշվի առնելով գերտերությունների ռազմավարական մրցակցությունը, ինֆրակառուցվածքային միջմայրցամաքային վիթխարի նախագծերը, սպառազինությունների մրցավազքը, իր տարածքի չափերն ու վիճակը ավելի ազդեցիկ հարևանների շրջապատում, Բելառուսը վճռական քայլեր անել չի կարող: Բայց կարող է երկխոսության հարթակ դառնալ, որպեսզի ձևավորի գերտերությունների միջև երկխոսություն ու պահպանի իր համար մանևրի տարածություն բարդ իրավիճակում:
Յուջին Չաուսովսկի, Stratfor

Հ.Գ. Որոշակի վերապահումներով՝ Բելառուսի փոխարեն կարող եք Հայաստան կարդալ ու ամեն ինչ ճիշտ կլինի: Բայց Հայաստանը չի փորձում երկխոսության հարթակ դառնալ մեր տարածաշրջանում՝ ապահովելով իր համար մանևրի տարածք՝ ոչ ռուս-վրացական, ոչ ԱՄՆ-Իրան կոնֆլիկտում: Իզուր:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ